Theo đó Nghị quyết đã
đánh giá kết quả
thực hiện giám sát việc thực hiện chính sách, pháp
luật về quy hoạch, quản lý, sử dụng đất đai tại đô thị từ khi Luật Đất đai năm
2013 có hiệu lực đến hết năm 2018, đồng thời đề ra các nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu đối với Quốc hội, Chính phủ, Kiểm toán Nhà nước, Tòa án nhân dân tối
cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao:
- Về đánh giá kết quả thực hiện:
+ Hệ thống chính sách, pháp luật về
quy hoạch, quản lý, sử dụng đất đai tại đô thị đã được ban hành tương đối đồng
bộ, kịp thời, bao quát trên nhiều lĩnh vực, đã cụ thể hóa cơ bản các chủ trương
của Đảng, bám sát thực tiễn phát triển của đất nước, các thông lệ quốc tế, hình
thành cơ sở pháp lý quan trọng cho công tác quy hoạch, quản lý và sử dụng đất
đai tại đô thị. Việc tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật đã có những chuyển
biến tích cực, hiệu quả quản lý, sử dụng đất đai tại đô thị từng bước được nâng
cao, góp phần hạn chế thất thoát, tiêu cực, lãng phí. Quy hoạch, kế hoạch sử
dụng đất, quy hoạch đô thị đã góp phần khai thác tốt hơn tiềm năng đất đai phục
vụ cho các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh và bảo vệ
môi trường. Công tác xác định địa giới hành chính, khảo sát, đo đạc, lập bản đồ
địa chính đã cơ bản hoàn thành. Việc giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử
dụng đất dần đi vào nề nếp. Chính sách tài chính đất đai và giá đất đã có nhiều
đổi mới, nguồn thu từ đất đóng góp quan trọng vào ngân sách nhà nước. Chính
sách thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được quy định chặt chẽ hơn,
bảo đảm tốt hơn quyền lợi của người có đất thu hồi, ngày càng tạo được sự đồng
thuận trong Nhân dân. Việc tuân thủ quy hoạch đô thị và chấp hành pháp luật về
đất đai có nhiều chuyển biến đáng ghi nhận. Công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý
vi phạm về quy hoạch đô thị, quản lý, sử dụng đất đai được chú trọng. Việc giải
quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai được các cấp chính quyền quan
tâm; các vụ việc khiếu nại đông người, phức tạp đã được tập trung chỉ đạo xử
lý, giảm dần qua từng năm. Hệ thống đô thị khang trang, hiện đại được hình
thành, diện mạo đô thị thay đổi rõ rệt, cơ sở hạ tầng được cải thiện, chất
lượng cuộc sống của người dân từng bước được nâng lên, góp phần thúc đẩy các
hoạt động kinh tế - xã hội phát triển. Chính sách an sinh xã hội cũng được thực
hiện đồng bộ với chính sách phát triển đô thị. Các địa phương đã quan tâm hơn
đến việc bố trí quỹ đất xây dựng nhà ở xã hội, giải quyết nhu cầu nhà ở cho
người có thu nhập thấp.
+ Bên cạnh những kết quả tích cực,
công tác quy hoạch, quản lý, sử dụng đất đai tại đô thị vẫn còn những hạn chế,
bất cập. Chính sách, pháp luật điều chỉnh lĩnh vực này còn có quy định chưa hợp
lý, có sự chồng chéo, chưa thống nhất. Việc phê duyệt điều chỉnh quy hoạch sử
dụng đất đến năm 2020 và kế hoạch sử dụng đất kỳ cuối (2016-2020) cấp tỉnh ở
một số địa phương còn chậm. Chất lượng các quy hoạch đô thị còn thấp, thiếu
đồng bộ, thiếu tầm nhìn dài hạn, chưa theo kịp sự phát triển kinh tế -
xã hội và tốc độ đô thị hóa, dẫn tới điều chỉnh quy hoạch nhiều lần, có những
trường hợp điều chỉnh còn tùy tiện, theo lợi ích của nhà đầu tư, ảnh hưởng đến
môi trường, cảnh quan, kiến trúc, hạ tầng kỹ thuật, xã hội và các lợi ích hợp
pháp của cộng đồng dân cư. Việc giao đất, cho thuê đất thông qua phương thức
đấu thầu dự án có sử dụng đất, đấu giá quyền sử dụng đất có những trường hợp
còn chưa tuân thủ quy trình và quy định của pháp luật, nhiều trường hợp chỉ
định nhà đầu tư, chuyển mục đích sử dụng đất trái phép. Nguồn thu từ đất chưa
bảo đảm bền vững, nhiều dự án chậm hoàn thành nghĩa vụ tài chính về đất đai.
Việc áp dụng các phương pháp xác định giá đất cụ thể còn bất cập, nguy cơ thất
thoát nguồn thu ngân sách nhà nước. Việc sử dụng quỹ đất để thanh toán cho nhà
đầu tư theo hình thức xây dựng - chuyển giao chưa được quy định rõ ràng, việc
triển khai còn nhiều bất cập, dẫn đến thất thoát tài sản công. Công tác thu hồi
đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cho một số dự án triển khai còn chậm, có
nơi chưa bảo đảm công bằng, hợp lý, ảnh hưởng tới quyền lợi hợp pháp và đời
sống của người có đất thu hồi. Vai trò của Tổ chức phát triển quỹ đất và Quỹ
Phát triển đất chưa được phát huy. Việc quản lý, sử dụng đất quốc phòng còn có
một số trường hợp buông lỏng quản lý, công tác phối hợp với chính quyền địa
phương chưa đồng bộ, để xảy ra tình trạng lấn, chiếm, xây dựng công trình, nhà
ở trái phép, sử dụng đất sai mục đích. Việc sử dụng đất cho các dự án du lịch
có yếu tố tín ngưỡng, tâm linh, quản lý quỹ đất của doanh nghiệp cổ phần hóa
còn nhiều bất cập. Việc di dời trụ sở các Bộ, ngành, cơ sở giáo dục đào tạo,
bệnh viện, cơ sở công nghiệp, sản xuất gây ô nhiễm... ra ngoài trung tâm các đô
thị lớn còn chậm; chưa thực hiện tốt việc bàn giao quỹ đất sau di dời cho địa
phương. Một số địa phương chưa thực hiện nghiêm việc dành diện tích đất ở để
xây dựng nhà ở xã hội đối với các dự án phát triển nhà ở thương mại, dự án đầu
tư phát triển đô thị theo quy định. Công tác xây dựng hệ thống thông tin cơ sở
dữ liệu đất đai và phát triển đô thị chưa đáp ứng yêu cầu. Việc công khai, minh
bạch thông tin trong quy hoạch, quản lý, sử dụng đất đai tại đô thị còn hạn
chế, nhất là thông tin về giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất.
Một số tổ chức, cá nhân chưa chấp hành tốt quy định của pháp luật, trong đó
nhiều vi phạm liên quan đến chậm đưa đất vào sử dụng, xây dựng sai quy hoạch,
sai giấy phép xây dựng. Khiếu nại, tố cáo và tranh chấp đất đai vẫn diễn biến
phức tạp, còn nhiều vụ việc khiếu kiện đông người, kéo dài. Việc xử lý các vi
phạm trong quy hoạch, quản lý, sử dụng đất đai tại đô thị còn chậm, một số
trường hợp chưa nghiêm minh. Công tác thanh tra, kiểm toán, giám sát và việc
đôn đốc thực hiện các kết luận thanh tra, kiểm toán chưa thường xuyên, một số
nội dung chưa được xử lý triệt để.
Những hạn chế, bất cập nêu trên do
nhiều nguyên nhân mà chủ yếu là nguyên nhân chủ quan. Tầm nhìn, dự báo và đánh
giá tác động của các chính sách còn hạn chế. Việc thi hành pháp luật chưa tốt,
còn nhiều sai phạm, làm giảm hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước về
đất đai, đô thị. Các công cụ để quản lý quy hoạch đô thị chậm được phê duyệt và
ban hành. Một bộ phận cán bộ, công chức quản lý đất đai, quy hoạch đô thị phẩm
chất đạo đức yếu kém, còn lợi dụng chức vụ, quyền hạn để trục lợi. Vẫn còn
tình trạng buông lỏng quản lý, thiếu quyết liệt trong việc áp dụng các biện
pháp khắc phục hậu quả, làm giảm tính nghiêm minh của pháp luật.
- Nhiệm vụ
và giải pháp chủ yếu:
+ Đối với Quốc hội:
Xem xét, sửa đổi, bổ sung Luật Đất đai năm 2013 và các luật liên quan đến quy
hoạch, quản lý, sử dụng đất đai tại đô thị để khắc phục các vướng mắc, bất cập,
mâu thuẫn hiện nay, bảo đảm tính đồng bộ trong hệ thống pháp luật về đất đai,
quy hoạch đô thị và xây dựng; Tăng cường giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường
vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội, đại biểu Quốc
hội đối với công tác quy hoạch, quản lý, sử dụng đất đai tại đô thị, góp phần
phát hiện, kiến nghị xử lý các tồn tại, hạn chế và vi phạm pháp luật.
+ Chính phủ:
Tiến hành tổng kết, đánh giá việc
thực hiện và trình Quốc hội sửa đổi, bổ sung Luật Đất đai năm 2013 và các luật
có liên quan đến quy hoạch, quản lý, sử dụng đất đai tại đô thị. Rà soát, sửa
đổi, bổ sung các nghị định điều chỉnh lĩnh vực đất đai, quy hoạch đô thị; chỉ
đạo các Bộ, ngành rà soát, sửa đổi, bổ sung các thông tư liên quan hiện còn
vướng mắc, bất cập; Nghiên cứu làm rõ và có quy định cụ thể về chế độ sử dụng
đất đối với công trình xây dựng đa năng có kết hợp chức năng lưu trú như căn hộ
khách sạn (condotel), căn hộ văn phòng (officetel), nhà phố thương mại
(shophouse)... Bổ sung các quy định về quy hoạch, quản lý, sử dụng không gian
ngầm và trên không tại các đô thị; chỉ đạo các địa phương nghiên cứu triển khai
quy hoạch không gian ngầm trên địa bàn. Rà soát thực trạng, nghiên cứu, ban
hành cơ chế, chính sách để quản lý, xử lý nghiêm việc người Việt Nam đứng tên
thay cho người nước ngoài để mua nhà, nhận chuyển nhượng quyền sử dụng
đất, thuê đất trái pháp luật. Sớm ban hành Nghị định về việc sử dụng tài sản
công để thanh toán cho nhà đầu tư khi thực hiện dự án theo hình thức xây dựng -
chuyển giao. Xác định rõ phạm vi áp dụng dự án theo hình thức xây dựng - chuyển
giao và nghiên cứu phương án đấu giá quyền sử dụng đất để thanh toán trực tiếp
cho các công trình hạ tầng đầu tư theo hình thức xây dựng - chuyển giao. Thủ
tướng Chính phủ xem xét, khẩn trương phê duyệt điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất
đến năm 2020 và kế hoạch sử dụng đất kỳ cuối (2016 - 2020) cấp tỉnh đối với
Thành phố Đà Nẵng, các tỉnh: Hải Dương, Quảng Nam, Bến Tre, Cà Mau trên cơ sở
kết quả lập, thẩm định đã được thực hiện trước ngày 01 tháng 01 năm 2019.
Tổ chức lập quy hoạch sử dụng đất
quốc gia giai đoạn 2021 - 2030 và kế hoạch sử dụng đất quốc gia giai đoạn 2021
- 2025 theo quy định của pháp luật về quy hoạch và pháp luật về đất đai, trình
Quốc hội xem xét, quyết định tại kỳ họp thứ nhất, Quốc hội khóa XV. Giải quyết
theo thẩm quyền hoặc trình cấp có thẩm quyền giải quyết những vấn đề chưa thống
nhất liên quan đến địa giới hành chính giữa các địa phương. Xây dựng và hoàn
thiện hệ thống thông tin đất đai, hồ sơ địa chính và phát triển đô thị theo mô
hình hiện đại, tập trung, thống nhất, đa mục tiêu. Yêu cầu các địa phương bố
trí dự toán ngân sách để đầu tư xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu đất đai và
phát triển đô thị, đặc biệt là cơ sở dữ liệu về quy hoạch, giá đất và hệ thống
hồ sơ địa chính hiện đại; quan tâm hỗ trợ các địa phương còn khó khăn về ngân
sách để hoàn thiện hệ thống cơ sở dữ liệu đất đai. Phấn đấu hoàn thiện và vận
hành cơ sở dữ liệu đất đai tại các đô thị trong hệ thống cơ sở dữ liệu đất đai
quốc gia trước năm 2030, đối với các thành phố lớn, đô thị trung tâm hoàn thành
trước năm 2025.
Chỉ đạo thực hiện nghiêm việc giao
đất, cho thuê đất để thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội thông
qua phương thức đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu dự án có sử dụng đất; làm
rõ các trường hợp không đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu dự án có sử dụng
đất. Có biện pháp ngăn chặn tình trạng chuyển nhượng quyền sử dụng đất, chuyển
mục đích sử dụng đất trái phép. Kiểm soát chặt chẽ và công khai, minh bạch
trong việc thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, bảo đảm quyền lợi hợp
pháp, hoạt động sản xuất và đời sống của người có đất thu hồi. Phát huy vai trò
của Tổ chức phát triển quỹ đất và Quỹ Phát triển đất trong việc bồi thường,
giải phóng mặt bằng, quản lý, khai thác và tạo quỹ đất. Bố trí hợp lý ngân sách
địa phương và huy động các nguồn vốn hợp pháp khác cho Quỹ Phát triển đất; kiện
toàn, nâng cao năng lực của Tổ chức phát triển quỹ đất. Các địa phương cần bố
trí quỹ đất xây dựng nhà ở xã hội, giải quyết nhu cầu nhà ở cho người có thu
nhập thấp.
Rà soát, có biện pháp tháo gỡ vướng
mắc, xác định nguồn lực để đẩy mạnh thực hiện lộ trình di dời trụ sở các
Bộ, ngành, cơ sở giáo dục đào tạo, bệnh viện, cơ sở công nghiệp, sản xuất... ra
ngoài trung tâm các đô thị theo phương án được phê duyệt; bàn giao quỹ đất sau
di dời cho địa phương quản lý, sử dụng theo quy định của pháp luật về quản lý,
sử dụng tài sản công để xây dựng các công trình công cộng theo quy hoạch, ưu
tiên xây dựng công viên, cây xanh, bãi đổ xe, công trình văn hóa, thể
thao.
Đổi mới chính sách tài chính về đất
đai và giá đất theo hướng hiệu quả, bền vững. Nghiên cứu và đề xuất cơ chế kiểm
soát chặt chẽ, khắc phục tình trạng đầu cơ đất đai thông qua chính sách thuế
theo hướng người sử dụng nhiều diện tích đất, nhiều nhà ở, đất bỏ hoang, đất đã
giao, đã cho thuê nhưng chậm đưa vào sử dụng thì phải chịu mức thuế cao hơn.
Xây dựng khung giá đất phù hợp với
giá thị trường. Hoàn thiện các phương pháp xác định giá đất bảo đảm khách quan,
minh bạch, phù hợp với giá thị trường; giá đất được tính đúng, tính đủ các giá
trị tăng thêm từ các yếu tố lợi thế, trong đó có lợi thế về vị trí địa lý, lợi
thế do quy hoạch, chuyển mục đích sử dụng đất, đầu tư kết cấu hạ tầng. Khắc
phục bất cập về cơ chế xác định giá thuê đất trong trường hợp cho thuê đất thu
tiền thuê đất một lần cho cả thời gian thuê, bảo đảm phù hợp với giá thị
trường, tránh thất thoát ngân sách nhà nước. Nghiên cứu thu hẹp các trường hợp
cho thuê đất thu tiền thuê đất một lần cho cả thời gian thuê, chuyển sang hình
thức cho thuê đất thu tiền thuê đất hằng năm, bảo đảm nguồn thu ổn định từ đất
đai. Nghiên cứu cơ chế cơ quan tham mưu xây dựng giá đất độc lập với cơ quan
thẩm định giá đất. Chỉ đạo các địa phương rà soát, xử lý các trường hợp chậm
hoàn thành nghĩa vụ tài chính về đất đai theo quy định của pháp luật.
Sớm rà soát, sửa đổi các quy chuẩn
về xây dựng, quy hoạch đô thị. Phê duyệt các quy chế quản lý quy hoạch, kiến
trúc tại các đô thị, bảo đảm phù hợp với pháp luật về quy hoạch, kiến trúc, làm
cơ sở quản lý quy hoạch đô thị và triển khai các dự án đầu tư xây dựng. Chỉ đạo
các địa phương lập đồng bộ các loại quy hoạch đô thị, khẩn trương lập các quy
hoạch chi tiết theo quy định; tiến hành rà soát, đánh giá và đề ra các giải
pháp khắc phục đối với các quy hoạch chi tiết bị điều chỉnh không đúng quy
định; lập kế hoạch đầu tư và đầu tư đồng bộ giữa hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hạ
tầng xã hội với phát triển nhà ở, công trình thương mại dịch vụ và công trình
khác theo quy hoạch được duyệt; không cấp phép xây dựng công trình cao tầng tại
trung tâm các đô thị trái với quy hoạch được phê duyệt, gây quá tải hạ tầng kỹ
thuật, xã hội khu vực dự án; rà soát các quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã quá
thời hạn thực hiện, có biện pháp xử lý dứt điểm để bảo đảm quyền lợi của người
sử dụng đất và hiệu quả sử dụng đất. Yêu cầu các địa phương thực hiện nghiêm
việc rà soát và công bố công khai các dự án vi phạm trên trang thông tin điện
tử của địa phương; kiên quyết thu hồi đất theo quy định của pháp luật đối với
những dự án không đưa đất vào sử dụng, dự án triển khai chậm tiến độ, dự án đã
bị chấm dứt chủ trương đầu tư, dự án sử dụng đất sai mục đích, vi phạm pháp
luật về đất đai, quy hoạch đô thị, xây dựng và bảo vệ môi trường.
Nghiên cứu xử lý theo thẩm quyền
hoặc kiến nghị Quốc hội về cơ chế giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong
việc quản lý, sử dụng đất quốc phòng vào hoạt động sản xuất, xây dựng kinh tế
của quân đội trên nguyên tắc ưu tiên việc sử dụng đất quốc phòng để phát triển
các cơ sở quân sự. Chấn chỉnh các vi phạm trong quản lý, sử dụng đất quốc
phòng.
Rà soát quy hoạch đối với đất sử
dụng cho dự án du lịch có yếu tố tín ngưỡng, tâm linh trên nguyên tắc đúng quy
định của pháp luật, tiết kiệm, tránh lãng phí tài nguyên đất, bảo đảm hài hòa
hiệu quả kinh tế - xã hội với yếu tố tín ngưỡng, tâm linh của người dân.
Việc xác định giá trị quyền sử dụng
đất vào giá trị doanh nghiệp cổ phần hóa phải tuân thủ quy định của pháp luật
về đất đai. Doanh nghiệp sau cổ phần hóa phải thực hiện đúng phương án sử
dụng đất đã được phê duyệt trong phương án cổ phần hóa doanh nghiệp. Việc
chuyển mục đích sử dụng đất, thực hiện sắp xếp, xử lý nhà, đất của các doanh
nghiệp cổ phần hóa phải tuân thủ quy hoạch, bảo đảm điều kiện, trình tự,
thủ tục theo quy định. Kiên quyết thu hồi đất theo quy định của pháp luật đối
với các trường hợp vi phạm.
Tăng cường thông tin, bảo đảm tính
công khai, minh bạch, dễ tiếp cận thông tin trong quy hoạch, quản lý và sử dụng
đất đai tại đô thị. Đăng tải hồ sơ điều chỉnh quy hoạch đô thị trên trang thông
tin điện tử của cơ quan có thẩm quyền thẩm định để xin ý kiến cộng đồng dân cư
trước khi thẩm định hoặc phê duyệt. Cơ quan lập quy hoạch có trách nhiệm công
bố, công khai ý kiến đóng góp và việc tiếp thu, giải trình các ý kiến đóng góp
này. Tuyên truyền nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật về
đất đai, quy hoạch đô thị của tổ chức và công dân. Khuyến khích và tạo điều
kiện cho tổ chức, cá nhân, tổ chức xã hội - nghề nghiệp tham gia phản biện xã
hội đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật về quy hoạch, quản lý, sử dụng
đất đai.
Kiện toàn, nâng cao trình độ, năng
lực bộ máy làm công tác quản lý đất đai, đô thị; phát huy vai trò và trách
nhiệm của người đứng đầu các cấp, các ngành trong quản lý tài nguyên đất,
thanh tra việc quản lý, sử dụng đất đai tại đô thị. Đẩy mạnh cải cách thủ
tục hành chính trong lĩnh vực đất đai, gắn với chương trình xây dựng nền hành
chính hiện đại, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý đô thị. Hoàn thiện
trình tự, thủ tục giải quyết tranh chấp hành chính trong lĩnh vực đất đai.
Tăng cường hiệu lực, hiệu quả thanh
tra, giám sát công tác quy hoạch, quản lý, sử dụng đất. Ngăn chặn, xử lý kịp
thời, nghiêm minh các hành vi vi phạm pháp luật về đất đai và quy hoạch đô thị.
Xử lý nghiêmtrách nhiệm của người đứng đầu các cấp, các ngành để xảy ra sai
phạm trong quản lý, sử dụng đất đai tại đô thị, làm ảnh hưởng đến lợi ích của
Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất. Chỉ đạo Thanh tra
Chính phủ tiến hành thanh tra các dự án, công trình có dấu hiệu vi phạm pháp luật
về quy hoạch, quản lý, sử dụng đất đai tại đô thị; chỉ đạo Bộ Công an đẩy nhanh
công tác điều tra các vụ án về quản lý, sử dụng đất đai tại đô thị.
Chỉ đạo các Bộ, ngành và địa phương
khắc phục vi phạm trong lĩnh vực đất đai, quy hoạch đô thị, làm rõ trách nhiệm
của tổ chức, cá nhân để xảy ra vi phạm và có biện pháp xử lý cụ thể; kiểm soát
chặt chẽ việc chuyển mục đích sử dụng đất để phát triển đô thị bảo đảm
hiệu quả, tiết kiệm, đồng bộ giữa pháp luật về đất đai và pháp luật về đô thị,
bảo đảm quyền lợi của người có đất thu hồi; kịp thời giải quyết khiếu nại, tố
cáo của công dân trong lĩnh vực đất đai, quy hoạch đô thị để hạn chế các vụ
việc khiếu kiện kéo dài, gây bức xúc trong dư luận xã hội.
+ Kiểm toán Nhà nước: Tăng cường kiểm toán các nội dung có liên quan đến hoạt
động quy hoạch, quản lý và sử dụng đất đai tại đô thị khi xây dựng chương trình
kiểm toán hằng năm.
+ Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát
nhân dân tối cao: Truy tố, xét xử kịp thời, nghiêm
minh mọi hành vi phạm tội liên quan đến quy hoạch, quản lý và sử dụng đất đai
tại đô thị.
Huyền Trinh