Trong những năm qua, công tác quản lý nhà nước về quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị, nông thôn trên địa bàn tỉnh Đồng Nai đã được tập trung chỉ đạo thực hiện, bước đầu đã đạt được những kết quả tích cực. Bộ mặt đô thị, nông thôn dần được chỉnh trang, góp phần tích cực vào sự phát triển kinh tế xã hội của các địa phương, tạo ra một diện mạo mới. Một số kết quả như sau:
- Quy hoạch xây dựng vùng tỉnh: Quy hoạch vùng tỉnh Đồng Nai đã được UBND tỉnh phê duyệt năm 2014. Hiện nay, Sở Kế hoạch và Đầu tư đang chủ trì lập hồ sơ quy hoạch tỉnh Đồng Nai đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050.
- Quy hoạch xây dựng vùng huyện: 07/08 huyện đã được UBND tỉnh phê duyệt gồm: Trảng Bom, Vĩnh Cửu, Long Thành, Thống Nhất, Định Quán, Tân Phú, Xuân Lộc, Cẩm Mỹ (riêng đối với huyện Long Thành lập quy hoạch chung đô thị).
- Quy hoạch chung đô thị: Hiện nay trên địa bàn tỉnh Đồng Nai có 11 đô thị đã được phê duyệt quy hoạch chung và đang trong kỳ rà soát điều chỉnh. Cụ thể:
+ Đối với 07/11 đô thị thuộc thẩm quyền phê duyệt của UBND tỉnh: UBND tỉnh đã phê duyệt 05 đô thị (thành phố Long Khánh, các thị trấn: Long Giao, Tân Phú, Dầu Giây, Định Quán). Các thị trấn Gia Ray, Vĩnh An đang trong quá trình hoàn thiện trình duyệt đồ án quy hoạch.
+ Đối với 04/11 đô thị thuộc thẩm quyền phê duyệt của Thủ tướng Chính phủ: Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt nhiệm vụ điều chỉnh tổng thể quy hoạch chung thành phố Biên Hòa, đô thị Trảng Bom và đô thị Long Thành. Đối với quy hoạch chung đô thị mới Nhơn Trạch, Bộ Xây dựng đã hoàn thành công tác thẩm định, đang trình Thủ tướng xem xét phê duyệt.
- Về quy hoạch phân khu đô thị: Thành phố Biên Hòa đã phê duyệt 10/21 phân khu. Đô thị mới Nhơn Trạch đã phê duyệt được 02/12 phân khu. Thành phố Long Khánh đã được phê duyệt nhiệm vụ quy hoạch 10/10 phân khu và đang đang tổ chức đấu thầu lựa chọn đơn vị tư vấn lập đồ án quy hoạch.
- Về quy hoạch chung xây dựng xã: Đã phê duyệt được 102/104 xã trên địa bàn toàn tỉnh (các xã Tân An, Lâm San chưa phê duyệt).
Tuy nhiên, năng lực cạnh tranh của tỉnh Đồng Nai những năm vừa qua cải thiện còn chậm so với các tỉnh khác trong vùng và cả nước. Năm 2022, chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) của Đồng Nai đứng thứ 29 cả nước và thứ 4 trong Vùng Kinh tế trọng điểm phía Nam. Các tỉnh thành trong vùng phát triển Đông Nam Bộ đã triển khai nhiều tuyến đường giao thông trọng điểm, kết nối liên vùng, như: Bình Dương đã đầu tư đường Mỹ Phước - Tân Vạn kết nối với thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Nai và sân bay Long Thành; Bà Rịa - Vũng Tàu đã triển khai Cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu, cầu Phước An để kết nối với thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Cao tốc Bến Lức - Long Thành. Như vậy, trong thời gian tới Đồng Nai cần phải có những giải pháp để chuẩn bị cho sân bay Long Thành khi đi vào khai thác, vận hành, quy hoạch những tuyến đường giao thông kết nối, những khu chức năng phù hợp để thu hút đầu tư,…
Đồng Nai là địa bàn đông dân và có tốc độ đô thị hóa diễn ra nhanh (theo hồ sơ quy hoạch tỉnh Đồng Nai đang thực hiện xác định quy mô dân số hiện trạng toàn tỉnh khoảng 3,16 triệu người, dự báo đến năm 2030 khoảng 4,2 triệu người), tình hình tăng dân số và nhập cư cao từ nguồn các dự án đầu tư phát triển mới cũng như từ lực lượng lao động là công nhân tại các khu công nghiệp, cụm công nghiệp. Bài toán về giải quyết nhu cầu nhà ở, đáp ứng hạ tầng xã hội, hạ tầng kỹ thuật luôn là vấn đề đặt ra hàng đầu trong quá trình lập quy hoạch tại các địa phương. Thực tế cho thấy, nếu công tác quy hoạch không tốt hoặc không kịp thời sẽ dẫn đến bỏ lỡ các cơ hội đầu tư cũng như dễ phát sinh tình trạng phân lô bán nền đất nông nghiệp, chuyển nhượng bằng giấy tay trên những phần đất không phù hợp quy hoạch vô cùng phức tạp.
Thời gian qua, công tác lập, thẩm định và trình duyệt quy hoạch xây dựng hiện nay còn những hạn chế về khả năng dự báo, tính khả thi và triển khai thực hiện,… Nguyên nhân được nhận định như: Nhận thức về vai trò của quy hoạch đô thị, phát triển đô thị chưa đầy đủ; hạn chế về sự đồng bộ các cấp độ quy hoạch; chất lượng các hồ sơ quy hoạch chưa cao; tính dự báo chưa có tầm nhìn, không khả thi chưa phù hợp quy hoạch cấp trên dẫn đến phải chỉnh sửa hồ sơ nhiều lần làm ảnh hưởng đến tiến độ xác định dự án đầu tư (quy hoạch phân khu là cơ sở xác định dự án đầu tư), ảnh hưởng đến thu hút kêu gọi đầu tư hoặc xử lý các hồ sơ xin gia hạn, điều chỉnh chủ trương đầu tư; công tác lập, trình phê duyệt, điều chỉnh các quy hoạch chung đô thị ở một số địa phương và quy hoạch phân khu tại đô thị Biên Hoà, Nhơn Trạch còn chậm. Nhiều khu vực đô thị, nông thôn chưa có quy hoạch phân khu (đối với đô thị), quy hoạch chi tiết, quy chế quản lý quy hoạch, kiến trúc gây khó khăn trong công tác quản lý quy hoạch, cấp phép xây dựng và quản lý trật tự xây dựng, chưa đảm bảo đáp ứng cho việc quản lý và kêu gọi đầu tư.
Tại Nghị quyết 06-NQ/TW ngày 24/01/2022 của Bộ Chính trị về quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã xác định công tác quy hoạch phải “có tính tiên phong, dẫn dắt các hoạt động đổi mới sáng tạo, trở thành động lực phát triển là nhiệm vụ thường xuyên, quan trọng của cả hệ thống chính trị" và “bảo đảm phân loại đất đô thị gắn với quy hoạch đô thị và mục đích sử dụng đất: quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đô thị phải phù hợp với quy hoạch đô thị được phê duyệt và quy hoạch hạ tầng; kiểm soát chặt chẽ quy trình chuyển đổi đất nông thôn thành đất đô thị theo quy hoạch và chương trình phát triển đô thị".
Từ những nội dung nêu trên, trong thời gian tới tỉnh Đồng Nai cần tập trung vào việc nâng cao chất lượng lập quy hoạch, quản lý quy hoạch, giải quyết các bài toán về tỷ lệ phủ kín quy hoạch, thời gian lập quy hoạch hay sự đồng bộ giữa các cấp độ quy hoạch (quy hoạch chung, quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết) góp phần thu hút, kêu gọi đầu tư, tạo ra những không gian sống và làm việc chất lượng, đảm bảo sự phát triển kinh tế, xã hội và môi trường bền vững, đồng thời đảm bảo quyền lợi và lợi ích chung của cộng đồng, người dân, doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, cần nhận thức công tác quy hoạch xây dựng đô thị, phát triển đô thị, chỉnh trang đô thị không chỉ là trách nhiệm của chính quyền Đồng Nai, của các địa phương cấp huyện, thành phố, mà còn là một nhiệm vụ chung của tất cả cộng đồng - những người đang sống và làm việc tại Đồng Nai. Cần nghiên cứu quy định pháp luật, hợp tác chặt chẽ và tìm kiếm sự đồng thuận của cộng đồng dân cư, doanh nghiệp,… để đảm bảo sự thành công của các chính sách và công tác quy hoạch và phát triển đô thị đạt hiệu quả, khả thi.